Γνωρίστε την Ζάκυνθο
Φεύγοντας από την πόλη, στα Νότια βρίσκεται το Προάστιο των Κήπων. Από το 17ο αι καλλιεργούσαν εκεί λαχανικά, που πότιζαν από μεγάλα πηγάδια, τα «κάργια», τα οποία μέχρι και σήμερα είναι σε χρήση (φωτογραφίες Λ. Σαλβατόρ).
Στο Προάστιο των Κήπων υπήρχε το Μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, με σημαντικότατες εικόνες στο νέο Μουσείο, ο Ναός της Αγίας Βαρβάρας, ο Ναός του Αγίου Γερασίμου, κ.ά.
Προχωρώντας παραθαλάσσια προς Αργάσι ήταν η Βυζαντίδα, εξοχικό της Οικογένειας Ρώμα. Δίπλα της ήταν η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, έξω από την οποία είχε ταφεί ο Ρώσος πλοίαρχος Στέφανος Βασίλοβιτς Νοβοκσενόβι, που πέθανε στο Πόρτο και τον οποίο η λαϊκή μούσα θρήνησε με το γνωστό ποίημα «το Πριντζιπόπουλο». Οι Ιταλοί τα χρόνια της Κατοχής (1941-1944), γκρέμισαν από τα θεμέλια το Ναό και κατέστρεψαν τον τάφο.
Συνεχίζοντας το δρόμο για το Αργάσι στα δεξιά ήταν το Λοιμοκαθαρτήριο (Λαζαρέτο), τα τοιχία του οποίου διατηρούνται ακόμα. Μέσα σ’ αυτό βρισκόταν ο ορθόδοξος Ναός του Αγίου Νικολάου και ο καθολικός Ναός San Antonio di Padova. Εκεί πέθανε ο γνωστός έμπορος και ευεργέτης Ιωάννης Βαρβάκης (1745-1825), ο ζωγράφος Ιερώνυμος Πλακωτός (1670-1728), που πέθανε από πανούκλα και τα περίφημα έργα του αποτεφρώθηκαν από φόβο μετάδοσης της ασθένειας.
Δίπλα στο Λαζαρέτο ήταν το αρχοντικό των Λογοθετών με τον Ναό του Αγίου Ανδρέα.
Αριστερά πάνω από τη θάλασσα ο Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα τσι Σγούρνες, απέναντι από τον οποίο ήταν μία πέτρα, γνωστή με το όνομα «το κεφάλι του Καλόγερου», από τη λαϊκή παράδοση του Καλόγερου, που πέτρωσε επειδή βλαστήμησε τον Άγιο Σπυρίδωνα, όταν του γλίστρησε το ψάρι, καθώς ψάρευε.
Πιο κάτω ήταν ο Ναός του Αγίου Ευσταθίου και από εκεί περνούσε ο δρόμος που πήγαινε στο Αργάσι και οδηγούσε στη Βίλα του Δομενεγίνη, γνωστή ως «Διαολόσπιτο», λόγω της φήμης που είχαν αφήσει να διαδοθεί για να κρύψουν τη δράση των Μελών της Φιλικής Εταιρείας, που συνεδρίαζε τα προεπαναστατικά χρόνια. Λέγεται ότι από εκεί αναχώρησε στις 3 Γενάρη 1821 για την Πελοπόννησο ο Θ. Κολοκοτρώνης για να προετοιμάσει την Επανάσταση.
Ο εθνικός Ποιητής εμπνεύστηκε το επίγραμμα «η Γαλήνη», αγναντεύοντας την πόλη της Ζακύνθου στην στροφή πάνω από τον Πύργο, ενώ εκεί συνέθεσε το ποίημα «η Βρύση του Νταβία».
Μετά την πρώτη κλειστή στροφή, όπου η Γέφυρα Αγούλου, δεξιά ένας ανηφορικός δρόμος οδηγεί στον Σκοπό, τον αρχαίο Έλατο, όπου συναντάμε τα ερείπια του Ναού του Αγίου Νικολάου του Μεγαλομάτη, και το Ναό της Παναγίας Σκοπιώτισσας, στη θέση που βρισκόταν ο ναός της Αρτέμιδος στην αρχαιότητα. Στο τέμπλο του ναού έχουν εντοιχιστεί αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαίο ναό. Η περιοχή έχει πανοραμική θέα και οι Ενετοί την είχαν ονομάσει «Μπελβεντέρε».
Από το δρόμο αυτό διατηρείται μέσα στη θάλασσα το πέτρινο γεφυράκι, που φέρει τη χρονολογία 1820.
Προχωρώντας προς το Ξεροκάστελο θα συναντήσουμε το τοπωνύμιο «Τση Γριάς το πήδημα», που συνδέεται με το θρύλο της Γριάς, που για να γλιτώσει από τους πειρατές έκανε ένα μεγάλο άλμα.
Στη συνέχεια συναντάμε του Αγίου το Λόγγο, που είχε δοθεί προίκα στη μητέρα του Αγίου Διονυσίου, την Παυλίνα Βάλβη και είχε Ναό μέσα. Σε ένα λοφάκι του είχε ταφεί ο ελληνορώσος ποιητής, νομικός και πατριώτης Πέτρος Καπνίσης ή Καπνίστ (1829-1897).
Από το Αργάσι, επί Αγγλοκρατίας, ερχόταν το νερό στην πόλη μέσα από ένα μνημειώδες Υδραγωγείο, τμήματα του οποίου διατηρούνται και σήμερα.
Ο δρόμος συνεχίζει και τερματίζει στην κοινότητα του Βασιλικού. Κατοικείται συνεχώς από τους προϊστορικούς χρόνους και έχουν ανακαλυφθεί μυκηναϊκά ευρήματα οικισμού. Στις αμμουδερές παραλίες του φύονται οι κρίνοι της άμμου, το γνωστό φυτό στο Διοσκουρίδη ως «παγκράτιον το παράλιον».
Ξεχωριστά τοπωνύμια ο Πευκόλογγος και ο Κυπαρισσόλογγος. Στο τελείωμα του δρόμου η περιοχή Ψαράκι, όπου κατά την περίοδο της Ιταλογερμανικής Κατοχής, οι κατακτητές εξαναγκάζοντας τους Ζακυνθινούς, κατασκεύασαν αμυντικά έργα (πολυβολεία, παρατηρητήρια) και τοποθέτησαν κανόνια, από τα οποία πήρε το όνομα η περιοχή Κανόνια.
Ο δρόμος τερματίζει στο Πόρτο Ρώμα , ενώ μια διασταύρωσή του μέσω του Κυπαρισσόλογγου καταλήγει στον κόλπο του Γέρακα όπου γεννούν οι χελώνες καρέτα- καρέτα.
Η ευρύτερη περιοχή έχει ανακηρυχθεί με Προεδρικό Διάταγμα ως προστατευόμενη περιοχή με την προσωνυμία «Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου».
