Γνωρίστε την Ζάκυνθο

Τα κύρια προϊόντα της Ζακύνθου από τα πολύ παλιά χρόνια είναι το λάδι, η σταφίδα και το κρασί.

Μοναδικό προϊόν είναι το λαδοτύρι, που είναι γραβιέρα που παράγεται από αιγοπρόβιο γάλα και ωριμάζει μέσα σε ελαιόλαδο. Έχει δυνατή, πικάντικη γεύση, έντονο άρωμα και μοιάζει πολύ με ακριβό ελβετικό και γαλλικό τυρί.

Άλλο τοπικό προϊόν είναι το μπελουσιώτικο νεροκρέμμυδο, το οποίο είναι μια μοναδική ποικιλία λευκόσαρκου κρεμμυδιού, που φτάνει σε πολύ μεγάλο μέγεθος (βάρος μέχρι μισό κιλό), το οποίο μεγαλώνει με πολύ νερό και έχει ήπια γεύση.

Ονομαστό τα παλιότερα χρόνια ήταν το ζακυνθινό πεπόνι, ένα φρούτο που στο ιδιαίτερο μικροκλίμα της Ζακύνθου αποκτούσε ένα ξεχωριστό και ευχάριστο άρωμα και πολύ γλυκιά γεύση.

Στη Ζάκυνθο, παράγονταν και κεραμίδια – τούβ(ου)λα, τα οποία μετέφεραν με μακριά κάρα στην παραλία, τα φόρτωναν σε καΐκια και τα πήγαιναν στην Πελοπόννησο.  Μία ολόκληρη περιοχή στην δυτική πλευρά της πόλης, στους πρόποδες του λόφου Εξηνταβελόνι, που αποτελείται από καθαρή άργιλο,  ονομαζόταν Καμίνια.

Ξενάγηση στην ιστορία της ελιάς στη Ζάκυνθο και χρήσεις του λαδιού.

Με το άπλωμα της Βενετικής κυριαρχίας το 1485, έφτασαν στη Ζάκυνθο, κύματα προσφύγων από τη Ναύπακτο, τη Μεθώνη, την Κορώνη, οι οποίοι έφεραν μαζί τους και τις κορωνέικες ελιές. Η ποικιλία αυτή, με τα πιο χαμηλά δέντρα, που αποδίδει περισσότερο λάδι και η συλλογή της μπορεί να παραταθεί μέχρι το Γενάρη, είναι γνωστή σαν λιόφτα ή λιόφυτα και διακρίνεται από αυτή που προϋπήρχε και παρέμεινε με την ονομασία ντόπια. Οι ντόπιες, εμφανώς μεγαλύτερης ηλικίας από τις κορωνέικες ή λιόφτα, μειονεκτούν στην παραγωγή λαδιού και στο ότι ο καρπός μόλις ωριμάσει πρέπει να συλλεγεί άμεσα γιατί δεν διατηρείται πάνω στο δέντρο. Άλλη ποικιλία με πολύ λίγα δέντρα μεγάλης ηλικίας διάσπαρτα (κυρίως στους λόφους των Γερακαρίων), είναι οι λεγόμενες τραγολιές, που μετά την επικράτηση των κορωνέικων δεν επεκτάθηκε η καλλιέργειά τους.

Η καλλιέργεια της ελιάς σήμερα απλώνεται σε όλο το νησί. Το μάζεμα αρχίζει τον Οκτώβρη μετά τις πρώτες βροχές και διαρκεί μέχρι και το Γενάρη ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Πρώτα μαζεύονται οι ντόπιες, που ωριμάζουν νωρίτερα, ακολουθεί η συλλογή των κορωνέικων, αρχίζοντας από αυτά που έχουν μικρή καρποφορία. Παλιότερα η συλλογή γινόταν με τα χέρια. Με αυτό τον τρόπο μαζεύουν σήμερα τα μικρά δέντρα, τις κολόμπες. Σήμερα συλλέγονται ελιές μόνο πάνω από τα δέντρα, αφού προηγουμένως στρώσουν το έδαφος με λιόπανα. Ραβδίζουν τις τσίμες με μικρά ραβδιά που έχουν κυρτωμένο το πάνω άκρο, τις κατσουρίδες ή κατσουριδέλια. Αφού τελειώσει το τίναγμα συγκεντρώνονται όλες οι ελιές σε ένα πανί και ακολουθεί ο καθαρισμός από τα μικρά κλαδιά με το γράβαλο ή με τα χέρια.

Το κατώτερης ποιότητας λάδι το χρησιμοποιούσαν για φωτισμό και για τη συντήρηση τροφίμων. Επίσης παρασκεύαζαν σαπούνι. Από τα λιοκόκια, τα υπολείμματα που έμεναν μετά την αφαίρεση του λαδιού, άρχισαν από το 19^ο αι. να εξάγουν το πυρηνέλαιο. Εργοστάσιο υπήρχε στην περιοχή του Κρυονερίου. Επίσης το ξύλο και τα κλαδιά της ελιάς αποτελούσαν τη μόνη ενεργειακή πηγή για το αγροτικό σπίτι και κατασκευαστική ύλη για διάφορα γεωργικά εργαλεία. Τα τρυφερά κλαδιά της ελιάς αποτελούσαν τροφή για τα οικιακά ζώα. Τη στάχτη από το κάψιμο του ξύλου τη χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή της αλυσίβας, είδος απορρυπαντικού.

Η χρήση του λαδιού στην παραγωγή σαπουνιού, οδήγησε στην ανάπτυξη σημαντικών σαπωνοποιείων στη Ζάκυνθο με σημαντική εξαγωγική δράση μέχρι τις αρχές του 20ου αι.

Στις σύγχρονες μονάδες ελαιοποίησης πραγματοποιείται η διαδικασία της αφαίρεσης του λαδιού από τον καρπό της ελιάς, η οποία πέρασε από πολλές φάσεις. Σταθμός η δεκαετία του 1950, που μετά το σεισμό του 1953, από τα ιδιόκτητα λιτρουβιά με τα λιθάρια για τη σύνθλιψη του καρπού, πέρασαν στη μηχανοκίνηση με τα υδραυλικά πιεστήρια.

Ενδεικτικά ελαιοτριβεία στη Ζάκυνθο είναι:

·        το ΑΡΙΣΤΑΙΟΝ, (https://www.aristeon.gr/index-gr.html#home), που έχει και Μουσείο ελαιολάδου και πρόκειται για μια παραδοσιακή οικογενειακή επιχείρηση που βρίσκεται στη Λιθακιά. Ιδρύθηκε το 1850. Ο παραδοσιακός τύπος με την κίνηση των ζώων, αντικαταστάθηκε με πιο σύγχρονα μέσα και αργότερα σε υδραυλικές πρέσες. Ο μύλος που χρησιμοποιεί διαθέτει πιστοποίηση ISO 22000. Επιπλέον, όλα τα στάδια παραγωγής ελέγχονται από τον οργανισμό επιθεώρησης και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων D.I.O.

·        Το ελαιοτριβείο Τζαβαλάς στο Μαχαιράδο (https://tzavalasolive.com/el/arxiki/), που συνδυάζει το μεράκι της μικρής οικογενειακής επιχείρησης, με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις που ελαιοποιούν φρέσκες τις εκλεκτές Κορωνέικες ζακυνθινές ελιές .

·        Το ελαιοτριβείο των Νίκου και Μανώλη Βλασσόπουλου (https://www.preciousoliveoil.gr/poioi-eimaste/), οι οποίοι συνεχίζοντας την παράδοση από το 1930, η τέταρτη γενιά της οικογένειας Βλασσόπουλου, παράγουν το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο Epsilon Precious.

           Η Ζακυνθινή άμπελος

Στη Ζάκυνθο υπάρχουν 19.000 στρέμματα αμπέλου με πάρα πολλές ποικιλίες από τις οποίες μόνο περίπου 25 αποτελούν το 80% της συνολικής παραγωγής. Τέτοιες είναι το Γουστουλίδι, ο Παύλος, το Σκιαδόπουλο, η Ρομπόλα, η Αρετή, το Ασπρούδι όσον αφορά τα λευκά κρασιά, ο γηγενής Αυγουστιάτης, η Ρομπόλα η μαύρη, ο Κατσακούλιας, το Κουτσουμπέλι και το Σταφιδάμπλο, όσον αφορά τα ερυθρά. Το χαρακτηριστικό κρασί της Ζακύνθου είναι η βερντέα, λευκός ξηρός οίνος. Ονομάστηκε έτσι από το χρώμα του που κλίνει προς το πράσινο. Η μακρά παλαίωση αφαιρεί κάθε πρασινωπή απόχρωση και τελικά βλέπουμε ένα χρυσαφί-πορτοκαλί χρώμα με ένα είδος ρόδινου επιστρώματος.

Η ζακυνθινή σταφίδα είναι η ποικιλία κορινθιακή. Για αιώνες ήταν για τη ζακυνθινή οικονομία ο λεγόμενος «μαύρος χρυσός», που πρόσφερε τεράστια κέρδη. Εξαγόταν σε πολλές χώρες, όπως Μεγάλη Βρετανία, για την περίφημη αγγλική πουτίγκα, Ρωσία, Ιταλία και αλλού.

Σε κάθε αγροτικό σπίτι στη Ζάκυνθο υπήρχε και ένας ληνός (πατητήρι). Λαξευτοί ληνοί βρέθηκαν στις Ορεινές Κοινότητες Ζακύνθου, Αγαλά, Καμπί, Κοιλιωμένος, Ορθονιές. Σε αρκετές περιοχές της ορεινής Ζακύνθου έχουν εντοπιστεί λαξευτοί λινοί πάνω σε βράχο: θέση «Κόκκινο» της πρώην κοινότητας Κοιλιωμένου, περιοχή «Ανδρωνιό» στον Αγαλά και στο Καμπί. Εικάζεται η συνέχεια της τεχνικής που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για το κρασί που λεγόταν πρότροπον, το οποίο παρασκευαζόταν χωρίς την πίεση των ποδιών ή της μηχανής, αλλά ο μούστος έβγαινε απλά με την πίεση των σταφυλιών που ήταν σωριασμένα το ένα πάνω στο άλλο.

           Ενδεικτικά Οινοποιεία στη Ζάκυνθο είναι:

Οινοποιείο Γράμψα (https://ktimagrampsa.gr/)

Το οινοποιείο της οικογένειας Γράμψα, βρίσκεται στο ημιορεινό χωριό Λαγωπόδο, στους πρόποδες του όρους Βραχίονα. Ιδρύθηκε από τα αδέρφια Χρήστο και Τάσο Γράμψας, το 2011.

Οινοποιείο Κομούτου

Βρίσκεται στην περιοχή Αγρία Μαχαιράδου, ανάμεσα σε 360 ιδιόκτητα στρέμματα αμπελώνων και ελαιόδεντρων. Η παράδοση συνεχίζεται από το 1638.

Οινοποιείο «Οινόλπη Α.Ε.»

Βρίσκεται στην περιοχή Αγρία Μαχαιράδου και ανήκει στον Τιμόθεο Γ. Χριστόφορο. Η παραγωγή κρασιού ξεκίνησε από το 1960. Το οινοποιείο διαθέτει και ένα πλήρως εξοπλισμένο οινολογικό εργαστήριο.

Οινοποιείο Λεωνίδα Κοριανίτη

Το έτος 1899 ιδρύθηκε εργοστάσιο οινοποιίας, ποτοποιίας, οινοπνευματοποιίας από τον οινολόγο Λεωνίδα Κοριανίτη, στην θέση Μαλλιαρή στους Κήπους του Δήμου Ζακύνθου. Πήρε χρυσό μετάλλιο το 1899 στην έκθεση της Πράγας και χρυσό μετάλλιο το 1900 στην Παγκόσμια έκθεση του Παρισιού.

Οινοποιείο Ευστάθιου Κοριανίτη

Στην οδό Κάλβου 52 στην πόλη της Ζακύνθου, βρίσκεται η κάβα του Ευσταθίου Κοριανίτη, που λειτουργεί από το έτος 1900. Ο πατέρας του, Φώτιος Διον. Κοριανίτης, οινοποιοός, έλαβε το χρυσό, αργυρό και χάλκινο βραβε΄θιο στην 11^η μέχρι και την 13^η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.

Οινοποιείο Ε.Α.Σ. Ζακύνθου

Η ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών έχει 52 συνεταιρισμούς στο νησί. Ιδρύθηκε το 1920. Έχει 3 παραγωγικές μονάδες. Εκτός από τις παραδοσιακές ποικιλίες κρασιού, παράγει και παρθένο ελαιόλαδο και τη σταφίδα «μαύρη καλλονή», σταίδα μαύρη με ονομασία προέλευσης.

Οινοποιείο Σολωμού

Στους πρόποδες του Βενετσιάνικου Κάστρου η Οικογένεια Σολωμού-Αμούντη διατηρεί Αγρόκτημα από το 1815. Το Αγρόκτημα αποτελείται από αμπελώνες και ελαιώνες παραδοσιακών τοπικών ποικιλιών και έχει έκταση 150 στρεμμάτων. Για την αξιοποίηση των προϊόντων κτίστηκαν τον περασμένο αιώνα, λινός, κάβα κρασιών και ελαιοτριβείο. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες Αναστάσιος & Διονύσιος Σολωμός έκτισαν επισκέψιμο Οινοποιείο με την εμπορική ονομασία «Solomos Wines» με σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό, υπόγεια κάβα παλαίωσης και αίθουσα γευσιγνωσίας.

Οινοποιείο Callinico

Στο χωριό Καλλιπάδο ιδρύθηκε το 1918, βρίσκεται το οινοποιείο Callinico, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Βούλτσου.